Według WHO od 1970 r. liczba dzieci z nadwagą lub otyłością wzrosła aż o 47%, a dorosłych o 28%. W skali świata na otyłość cierpi ok. 2,1 mld ludności. W Polsce z nadwagą żyje aż 61% mężczyzn i 45% kobiet. W przeprowadzonych badaniach wieloośrodkowych udowodniono, że już żywienie małego dziecka ma znaczący wpływ na rozwój otyłości w wieku późnodziecięcym, a w konsekwencji u osób dorosłych. Bardzo często głównym czynnikiem powodującym wystąpienie otyłości u dziecka jest nieprawidłowy wzorzec żywienia nadawany poprzez złe nawyki żywieniowe w domu. [1]
Według badań Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością, aż u 66% Polaków stwierdzono brak regularności w odżywianiu, a 95% osób nie ma nawyku liczenia kalorii. Dodatkowo część osób podczas stosowania odpowiedniej diety nieświadomie wpada w pułapkę pomijania liczenia kalorii w wypijanych napojach (szczególnie latem). [7]
W Polsce został przeprowadzony projekt pt. „Narodowy program zapobiegania i leczenia otyłości”, w którym wykazano, iż problem otyłości u dzieci i młodzieży ma stosunkowo duże zróżnicowanie regionalne. Według badań krakowskich otyłość występuje u 5% siedmiolatków, u 3% dziesięciolatków i do 2,5% czternastolatków, natomiast badań łódzkich nawet do 12,5% czternastolatków boryka się z otyłością. [2]
Nawyki żywieniowe u dzieci najczęściej kształtują się w wieku 12-14 lat. Okres ten jest istotny pod kątem obserwacji wagi u dziecka i ewentualnej redukcji ryzyka rozwoju nadwagi, a w przyszłości pojawienia się cukrzycy typu 2.
Bardzo często rodzice nie przywiązują wagi do otyłości u dzieci. Otyłość widziana jest jako coś naturalnego i niegroźnego dla dziecka w tym wieku. Opiekunowie często nie mają odpowiedniej wiedzy i bagatelizują problem nadwagi lub otyłości. Rozwijająca się otyłość w przyszłości może skutkować jak wspomniano powyżej rozwojem chorób sercowo-naczyniowych (np. nadciśnienie, choroba wieńcowa) lub chorób metabolicznych (np. cukrzyca typu 2. [2]
W zapobieganiu otyłości u dzieci niezwykle istotną sprawą jest zwykłe przestrzeganie prostych zasad ograniczających się głównie do kontroli spożywanych produktów, kontrola kieszonkowego u dziecka, unikania kupowania wysokokalorycznych smakołyków, przygotowywanie dziecku drugiego śniadania do szkoły, regularne odżywianie oraz co jest równie istotne regularna aktywność fizyczna. [2]
Brak wdrożenia odpowiednich zasad, wykluczanie złych nawyków żywieniowych i utrzymywanie odpowiedniej masy ciała w wieku dorastania oraz w wieku dorosłym, skutkuje narastającym problemem pojawiania się chorób.
W walce z nadwagą istotą rzeczy jest zapobieganie, wczesna diagnoza, a następnie ewentualne zastosowanie prawidłowego leczenia.
W Polsce na cukrzycę choruje ponad 3 miliony osób, a według niektórych specjalistów dodatkowo nawet milion osób może chorować nie będąc świadomym tego faktu. [4] Część ekspertów twierdzi, że w 2030 roku liczba chorych na cukrzycę w Polsce wyniesie 5,2 mln. osób. Jeżeli przypuszczenia te okażą się prawdziwe, istnieje poważne ryzyko, że dzieci urodzone po 2000 roku będą żyły krócej niż ich rodzice. [6]
Narzędziem mającym wspomóc świadomość zagrożenia u potencjalnych pacjentów oraz zapewnić odpowiednie środki na profilaktykę cukrzycy jest ustawa O Zdrowiu Publicznym z 2015r. Średnie wydatki z budżetu państwa na leczenie tej choroby sięgają ok. 6 miliardów złotych rocznie. Od 2005r. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne corocznie przygotowuje i publikuje zalecenia dotyczące postępowania oraz stosowania profilaktyki u pacjentów z zagrożeniem rozwoju cukrzycy lub już z rozpoznaną cukrzycą. [3]
Profilaktyka tego schorzenia u osób dorosłych opiera się głównie na regularnej aktywności fizycznej, zdrowej diecie, a co za tym idzie utrzymywaniu prawidłowej masy ciała, rezygnacji z nałogów (palenia tytoniu i picia alkoholu), regularnej kontroli lipidów we krwi, kontroli ciśnienia tętniczego, wykonywanie kontrolnych badań w tym poziomu glukozy we krwi, a nawet krzywej cukrowej u pacjentów obciążonych wywiadem rodzinnym w kierunku cukrzycy. Osoba u której pojawiają się pierwsze niepokojące objawy, takie jak: nawracające infekcje, zmęczenie, senność, zaparcia, nadmierny apetyt, chudnięcie, kłopoty z koncentracją, nadmierne pragnienie, częste oddawanie moczu powinna niezwłocznie zgłosić się do lekarza celem przeprowadzenia diagnozy w kierunku cukrzycy. [5]
Przewlekłe utrzymywanie się stanów związanych z wysokim poziomem cukru we krwi, późne rozpoznanie tych jednostek chorobowych skutkuje uszkodzeniem lub zaburzeniem czynności lub nawet niewydolnością różnych narządów zwłaszcza oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych. Chory z takim rozpoznaniem wymaga bezwzględnie ścisłej opieki medycznej i wykonywania kontrolnych badań w tym krzywej cukrowej, cholesterolu całkowitego, HDL, LDL, TG, albuminurii, badania ogólnego moczu, kreatyniny, eGFR, dna oka, hemoglobiny glikowanej, prowadzenia dzienniczka glikemii.
Według standardów, cukrzycę definiuje się jako grupę chorób metabolicznych charakteryzujący się hiperglikemią wynikającą z defektu wydzielania lub działania insuliny. [8]
Zgodnie z wytycznymi WHO nazewnictwo stanów przebiegających z wysoką glikemią klasyfikuje się jako:
- prawidłowa glikemia na czczo,
- nieprawidłowa glikemia na czczo (100-125 mg/dl),
- nieprawidłowa tolerancja glukozy (w 120 min. wykonania krzywej cukrowej glikemia wynosi 140-199 mg/dl) – stan przedcukrzycowy,
- cukrzyca.
Kryteria rozpoznania cukrzycy (wg. WHO):
- objawy hiperglikemii i przygodny pomiar glikemii powyżej 200 mg/dl,
- dwukrotna glikemia na czczo powyżej 126 mg/dl,
- glikemia w 120 minucie wykonania krzywej cukrowej powyżej 200 mg/dl. [8]
Etiologicznie cukrzycę kwalifikuje się jako cukrzyca typu 1, cukrzyca typu 2, cukrzyca ciążowa, inne specyficzne typy cukrzycy.
W cukrzycy typu 1 nieznana jest żadna skuteczna metoda zapobiegania rozwojowi tego schorzenia. W cukrzycy typu 2 istotne jest zapobieganie lub opóźnienie wystąpienia cukrzycy, szczególnie u osób obciążonych wysokim ryzykiem wystąpienia tej choroby.
W zależności od rozpoznania i sytuacji klinicznej lekarz wdraża choremu odpowiednie leczenie. Preparatami z których korzysta się w praktyce lekarskiej, są doustne leki przeciwcukrzycowe dostępne na receptę jak i bez recepty. Ewentualnie wdrażana jest insulinoterapia. [8]
Po ustaleniu rozpoznania i wdrożeniu leczenia, chory jest poddany edukacji w zakresie odpowiedniego stosowania diety, prowadzenia zdrowego stylu życia poprzez aktywność fizyczną oraz rezygnację z nałogów. Zaleca się stosowanie wskazanej terapii, zgłaszania się na kontrolne wizyty lekarskie oraz wykonywania badań kontrolnych.
Preparatami dostępnymi na rynku bez recepty, korzystnie wpływającymi na poziom glukozy we krwi wspomagający fizjologiczny proces transportu glukozy z krwi do komórek, mający pozytywny wpływ na działanie insuliny jest np. Diabetamid. Jest to naturalny preparat roślinny zawierający ekstrakt z nasion kozieradki pospolitej. Substancje zawarte w tym preparacie korzystnie wpływają na układ naczyniowy, u diabetyków regulując odpowiednio poziom cholesterolu i trójglicerydów we krwi. Diabetamid zawiera także cenny ekstrakt z żeńszenia wspomagając tym samym sprawność psychiczną i fizyczną organizmu. Preparat ten zawiera także biotynę oraz chrom przyczyniając się do odpowiedniej regulacji gospodarki metabolicznej w organizmie. [7]
Przy obecnym poziomie medycyny, świadomości pojawienia się powikłań związanych z rozwojem cukrzycy, znacznie korzystniejsze jest zapobieganie niż leczenie tej uciążliwej i przewlekłej choroby. Osiągnąć można to poprzez wspomnianą profilaktykę, a przy ustalonym rozpoznaniu istotne jest podjęcie właściwego leczenia.
dr n.med. Beata Dec-Idziaszek
specjalista chorób wewnętrznych
Literatura:
- „Dlaczego leczenie otyłości u małych dzieci jest problemem”. H. Wekler, M. Barańska, i inni. Prob. Hig Epidemiol 2012. 93(4): 848-853.
- „Leczyć czy zapobiegać otyłości u dzieci”. Samodzielna sekcja dietetyki instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi. Prof. dr hab. n. med. Przemysław Oszukowski.
- PTD 2014.
- Rynekzdrowia.pl 27 maj 2015r.
- Profilaktyka cukrzycy. A. Szozda, VI-XI 2014.
- Www.mojacukrzyca.org.
- Www.asa.eu
Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania chorych na cukrzycę 2014.