Cukrzyca należy do chorób metabolicznych charakteryzujących się hiperglikemią (podwyższonym poziomem cukru we krwi). Jest to choroba przewlekła, która niezdiagnozowana lub zdiagnozowana i nieleczona prowadzi do groźnych powikłań w organizmie pacjenta.
Najbardziej niebezpieczne jest występowanie cukrzycy, która jest nieodpowiednio leczona z utrzymującymi się przewlekle wysokimi poziomami cukru we krwi lub cukrzyca niezdiagnozowana u osób nie badających się regularnie.
Dlatego też, istotna jest edukacja pacjentów w zakresie właściwie prowadzonej cukrzycy, stosowania się do zaleceń lekarskich, w tym regularnego stosowania leków, kontroli glikemii, przeprowadzania specjalistycznych konsultacji, tj. okulistycznej, neurologicznej, chirurgicznej i innych.
Kluczową sprawą jest wykrywanie cukrzycy u pacjentów dotychczas niezdiagnozowanych, ze szczególnym uwzględnieniem osób z nadmiarem masy ciała, u których nieleczona cukrzyca może występować od wielu lat.
Do najczęściej spotykanych powikłań w przebiegu długotrwałej lub źle leczonej cukrzycy należy:
– stopa cukrzycowa,
– nefropatia cukrzycowa,
– retinopatia cukrzycowa,
– neuropatia cukrzycowa. [1]
I. Stopa cukrzycowa
Stopa cukrzycowa może występować u chorych, którzy chorują na cukrzycę typu 1 lub cukrzycę typu 2. Zazwyczaj początkiem stopy cukrzycowej jest płytka rana w obrębie stopy. Najczęściej zmiana zlokalizowana jest na podeszwie stopy lub jej grzbietowej części. Zdarza się, że chory nie odczuwa bólu w tej okolicy, co doprowadza do powstawania głębszego owrzodzenia zmiany, a w konsekwencji prowadzi do różnego rodzaju zakażeń, a nawet deformacji stopy [1].
Dla dokładniejszej oceny klinicznej wyróżnia się pięć stopni schorzenia (wg. klasyfikacji Wagnera):
Stopień 0 – stopa wysokiego ryzyka.
Stopień 1 – owrzodzenie powierzchowne.
Stopień 2 – owrzodzenie z towarzyszącym stanem zapalnym skóry i tkanek podskórnych.
Stopień 3 – stopień 2 i dodatkowo stan zapalny kości, ropowica stopy.
Stopień 4 – ograniczona martwica sucha lub wilgotna.
Stopień 5 – rozległa martwica – wskazania do amputacji.
Jak wspomniano powyżej bardzo często chory nie odczuwa bólu i nie czuje ucisku zbyt ciasnego obuwia, ani tego że nastąpił na coś, co może doprowadzić do uszkodzenia naskórka lub powstania rany.
Pacjenci z wieloletnią cukrzycą mają także zaburzone odczuwanie temperatury. Dlatego u takich chorych łatwo o występowanie odparzenia lub odmrożenia stopy. W skutek nasilonej miażdżycy dochodzi do upośledzenia ukrwienia kończyn.
W takich wypadkach, istotna jest edukacja chorego w zakresie wyrównania cukrzycy, wczesnego rozpoznania choroby, higieny stóp, ich regularnego oglądania, noszenia odpowiedniego obuwia, unikania urazów mechanicznych i urazów związanych z temperaturą, właściwiej higieny paznokci oraz rozsądnej aktywności fizycznej.
Charakterystycznymi cechami dla stopy cukrzycowej są:
– brak bólu lub bardzo słabe odczuwanie bólu,
– zaburzenia czucia,
– obecne tętno na stopie,
– prawidło ucieplenie i zabarwienie stopy,
– obecność owrzodzenia zlokalizowanego na podeszwie stopy.[1]
Leczenie stopy cukrzycowej jest bardzo trudne i interdyscyplinarne. Najczęściej muszą prowadzić je specjaliści z różnych dziedzin, takich jak diabetologia, chirurgia, ortopedia i inne.
W terapii stopy cukrzycowej niezwykle istotne jest wyrównanie parametrów glikemii, zaburzeń lipidowych, utrzymania właściwego ciśnienia tętniczego, zaprzestanie palenia tytoniu, dobór odpowiedniego obuwia, leczenie już powstałego owrzodzenia i stosowanie opatrunków oraz odciążanie chorej kończyny.
II. Retinopatia cukrzycowa.
Retinopatia cukrzycowa jest powikłaniem cukrzycowym prowadzącym do zmian w siatkówce oka. Najbardziej zaawansowane retinopatie mogą doprowadzić do całkowitej utraty wzroku.
Retinopatię cukrzycową dzieli się na:
– nieproliferacyjną, która oznacza zmiany mniej zaawansowane,
– proliferacją, która grozi utratą wzroku.
W retinopapti proliferacyjnej dochodzi do tworzenia się nowych naczyń krwionośnych. Konsekwencją tego zjawiska jest pociąganie siatkówki, co prowadzi do jej odwarstwienia, a w efekcie do ślepoty.
Początkowe zmiany cukrzycowe mogą nie wpływać na jakość widzenia, dlatego szczególnie ważne jest aby odpowiednio wcześnie przeprowadzać badania okulistyczne.
U pacjentów chorych na cukrzycę, wskazane jest przeprowadzenie wspomnianej kontroli okulistycznej przynajmniej raz w roku. Podczas badania okulistycznego stwierdza się mikrotętniaki, wybroczyny i wysięki.
Leczenie retinopatii cukrzycowej opiera się głównie na wyrównaniu parametrów glikemii, normalizacji stężenia cholesterolu we krwi oraz utrzymaniu prawidłowego ciśnienia tętniczego. Ponadto okuliści zalecają stosowanie leków uszczelniających naczynia tętnicze oraz w zależności od potrzeby kierują pacjenta na laseroterapię lub witrektomię. [2]
III. Nefropatia cukrzycowa
Nefropatia cukrzycowa jest powikłaniem cukrzycowym i oznacza przewlekłą chorobę nerek. W skutek długotrwałej lub źle prowadzonej cukrzycy, ryzyko uszkodzenia nerek jest ok. 15 razy większe niż u pacjentów bez rozpoznania cukrzycy.
W początkowym stadium nefropatii cukrzycowej obserwuje się nadmierne wydzielanie albumin z moczem. Cukrzyca powoduje zwiększoną przepuszczalność w obrębie drobnych naczyń krwionośnych kłębuszków w związku z czym albumina pojawia się w moczu. Dlatego w celu wykrycia ewentualnej choroby nerek u pacjenta z cukrzycą, wskazane jest aby przynajmniej raz w roku wykonywać badanie moczu.
Kolejne stadia rozwoju nefropatii cukrzycowej objawiają się u chorych z ogólnym osłabieniem, łatwym męczeniem się, obrzękami, zmianą zabarwienia skóry, nadciśnieniem tętniczym.
W skutek postępującej i nieleczonej choroby nerek, może rozwinąć się niewydolność nerek skutkująca koniecznością stosowania dializ.
Nefropatia cukrzycowa przyśpiesza także rozwój innej groźnej choroby – zaburzeń lipidowych, co doprowadza do choroby wieńcowej.
Chory bezwzględnie wymaga specjalistycznej opieki nefrologicznej. Leczenie nefropatii cukrzycowej opiera się na utrzymaniu właściwego poziomu cukru we krwi, normalizacji ciśnienia tętniczego, zaprzestania palenia tytoniu, utrzymania właściwego poziomu cholesterolu we krwi. [3]
IV. Neuropatia cukrzycowa.
Jest to jednostka chorobowa występująca u pacjentów z rozpoznaną cukrzycą, która przejawia się uszkodzeniem nerwów.
Tak jak w przypadku innych powikłań cukrzycy leczenie polega na utrzymaniu prawidłowego stężenia cukru we krwi, poziomu cholesterolu oraz zaprzestania palenia tytoniu. Często neuropatia cukrzycowa początkowo nie daje żadnych objawów. Jednakże w jej przebiegu dochodzi do utraty czucia dotyku, wibracji, temperatury i bólu. Pacjenci mogą zgłaszać takie objawy jako mrowienie, drętwienie, cierpnięcie, kłucie oraz uczucie pieczenia, parzenia lub odczuwają tzw. przeczulicę, czyli lekki dotyk stanowi dla nich uczucie nieprzyjemności.
Neuropatia cukrzycowa może obejmować także narządy wewnętrzne, takie jak serce, przewód pokarmowy i układ moczowo-płciowy.
Neuropatia przewodu pokarmowego powoduje zaburzenia motoryki przy których pacjenci zgłaszają zaparcia, biegunki, nudności lub wymioty. Chorzy wymagają pełnej diagnostyki gastrologicznej celem wykluczenia ewentualnych innych przyczyn tych dolegliwości.
Zaburzenia układu moczwo-płuciowego, najczęściej dają objawy trudności w odczuwaniu wypełnienia pęcherza moczowego. Chory nie czuje, że pęcherz jest pełny. Powoduje to zaleganie moczu, a co za tym idzie nieotrzymanie moczu oraz nawracające infekcje pęcherza moczowego. Pacjenci powinni być kierowani na specjalistyczną opiekę urologiczną.
Neuropatia cukrzycowa jest szczególnie niebezpieczna w przypadku pacjentów z chorobą wieńcową, ponieważ nie odczuwają bólu w klatce piersiowej jako objawów ostrzegawczych przed ewentualnym zawałem mięśnia sercowego.
Kolejnym problemem chorych na cukrzycę jest impotencja u mężczyzn.
W leczeniu zaburzeń erekcji u zaleca się jak w przypadku innych powikłań cukrzycowych prawidłowe wyrównanie glikemii, utrzymanie właściwego poziomu cholesterolu we krwi, zaprzestania palenia tytoniu i nadużywania alkoholu. Ewentualnie urolog zaleca stosowanie sildenafilu (Viagra). Jednakże należy mieć na uwadze, że stosowanie tego leku jest przeciwwskazane u osób z ciężką chorobą wieńcową i pacjentów którzy przyjmują nitraty.[4]
Przedstawione powyżej powikłania są jednymi z najczęściej występującymi w przebiegu nie leczonej lub źle leczonej cukrzycy. Dlatego niezwykle istotne jest zapobieganie występowaniu tak groźnych zmian w organizmie człowieka w efekcie zaniedbań leczenia tej choroby.
dr n. med Beata Dec – Idziaszek
specjalista chorób wewnętrznych
Literatura:
- Medycyna praktyczna; www.mp.pl, cukrzyca; Stopa cukrzycowa, dr n. med. Przemysław Witek, dr n. med. Barbara Katra, Klinika Chorób Metabolicznych Collegium UJ, Kraków.
- Medycyna praktyczna; www.mp.pl, cukrzyca; Retinopatia cukrzycowa, dr n. med. Barbara Katra, Klinika Chorób Metabolicznych Collegium UJ, Kraków.
- Medycyna praktyczna; www.mp.pl, cukrzyca; Nefropatia cukrzycowa, dr n. med. Barbara Katra, Klinika Chorób Metabolicznych Collegium UJ, Kraków.
- Medycyna praktyczna; www.mp.pl, cukrzyca; Neuropatia cukrzycowa dr n. med. Przemysław Witek, dr n. med. Barbara Katra, Klinika Chorób Metabolicznych Collegium UJ, Kraków.